Temat II, roz. IV: Przemiany społeczne i gospodarcze na ziemiach polskich

1. Pozytywizm:

• powstanie wiążę się z rozczarowaniem po upadku powstań,
• chęć unowocześnienia gospodarki, emancypacja kobiet, rozwój nauki,
• głosił postulaty pracy organicznej i pracy u podstaw; przeciwstawienie "pięknego umierania" "romantyzmowi pracy".

Zabór pruski:

• powołanie w Wielkopolsce w 1871r. Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych, nastawiony na modernizację majątków rolnych. Powstał również Bank Spółek Zarobkowych, który bronił przed wykupowaniem polskich majtków,
• organizacje o charakterze rolniczym i oświatowym (m.in. Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Towarzystwo Czytelni Ludowych).

Zabór rosyjski:

• centrum w Warszawie ("pozytywizm warszawski") z przedstawicielami takimi jak: Aleksander Świętochowski czy Bolesław Prus,
• działalność fundatorów (Towarzystwo Ogrodnicze, Muzeum Rzemiosł i Sztuki Stosowanej, Muzeum Przemysłu i Rolnictwa),
• powstanie tzw. Uniwersytetu Latającego (1882); działał w konspiracji, nauka w prywatnych domach; absolwentką Maria Skłodowska-Curie.

Zabór austriacki:

• 1890 - powołanie spółdzielczych kas kredytowo-oszczędnościowych przez Franciszka Stefczyka (zw. kasami Stefczyka),
• działalność intelektualne skupiona w Akademii Umiejętności oraz uniwersytetów w Krakowie i Lwowie.

2. Rozwój przemysłu na ziemiach polskich.

Zabór rosyjski:

• "nowa fala rewolucji" - modernizacja produkcji w Zagłębiu Dąbrowskim, wzrost wydobycia węgla, rozwój włókiennictwa (Łódź, Zagłębie Dąbrowskie, Białystok), utworzenie banków (w Warszawie: Bank Handlowy i Bank Dyskontowy, w Łodzi: Bank Handlowy), powstanie Towarzystwa Kredytowo-Miejskiego. Łódź zw. "polskim Machesterem" (drugie najludniejsze miasto).

Zabór pruski:

• przede wszystkim Górny Śląsk; wydobycie węgla zwiększono 10-krotnie, zaś stali - 7-krotnie;  tworzenie gęstej sieci kolejowej, depolonizacja Śląska.

Zabór austriacki:

• ograniczona do budowy fortyfikacji i tras kolejowych, kopalnie soli w Wieliczce i Bohni, kopalnie węgla w Chrzanowie, Zagłębie Borysławsko-Drohobycki po rozwoju przemysłu naftowego, powstanie Banku Krajowego i Galicyjskiej Kasy Oszczędnościowe,
• Śląsk Cieszyński najbardziej rozwinięty w Austro-Węgrzech (poza Galicją).

3. Przemiany na wsi

Zabór pruski:

• najszybciej proces modernizacji po stopniowym uwłaszczeniu chłopów (w Wlkp częśćiowo od 1823).

Zabór rosyjski:

• reforma uwłaszczeniowa w 1864 rozpoczęła przemiany; problem z serwitutami (tradycyjnie przysługujące chłopom prawa dostępu do lasów i pastwisk należących do ziemian), co hamowało racjonalną gosp. leś., niewielki areał gosp. chłopskich, przeludnienie.

Zabór austriacki (Królestwo Galicji i Lodomerii zw. Golicja i Głodomeria):

• prowadzenie gospodarki ekstensywnej przez dużych właścicieli ziemskich, bieda,  uwłaszczenie chłopów w 1848r. przyczynia się do powstania zbyt małych gosp., rozdrobnienie, głód.

4. Sytuacja Polaków w poszczególnych zaborach:

Zabór pruski: zbliżały się do koniunktury państw Zach, ale zła sytuacja kulturowa i społ. Polaków, emigracja zarobkowa.

Zabór rosyjski: w głębi Rosja cenzura mniejsza, dyskryminacja, dynamiczny przemysł (najbardziej uprzemysłowiona cz. Rosji), powstanie dużych skupisk proletariatu, duża liczba Żydów (w Białym stoku 2/3).

Zabór austriacki: klęski żywiołowe, stagnacja, niskie płace, szukanie pracy sezonowej w Niemczech, w latach 1870-1914 - apogeum emigracji - 700 tys. Polaków z zaboru austriackiego do USA, formowanie się ukraińskiego ruchu narodowego.

CATHERINE DENEUVE